Jacques Klöters moest vanmorgen denken…

Jacques Klöters, cabaretier, schrijver en radiomaker schrijft regelmatig verhalen op zijn facebookaccount. Dit verhaal over Freek schreef hij op 23 maart.

Ik moest vanmorgen denken aan die tientallen voorstellingen die ik van Freek de Jonge heb gezien. Sommige briljant, sommige zozo, maar ik ging er altijd vol verwachting heen: wat zou hij nu weer bedacht hebben. Vaak was het programma nog in de maak, was het of hij wat korte verhalen en beschouwingen geschreven had en plotseling besloten had die maar te gaan voorlezen. Ze klonken dan ook literair en gingen vaak over je hoofd heen. Je kreeg het gevoel dat hij het publiek helemaal niet nodig had terwijl in het theater toch de afspraak is dat de artiest voor het publiek komt en niet het publiek voor jou. De artiest krijgt geld om het publiek te mogen zien. (Beseft iedereen dit wel?)
Maar altijd zitten er stukken in zijn programma’s die op traditionele conferences lijken en dan is Freek ook gelijk de snelste, de actueelste en de meest virtuoze. Hier en daar klinken in zijn teksten zinnen die je nog eens leuk in je agenda zou willen schrijven of op een wandbord, ze zijn overigens vaak heel goed en zelden opendeurderig.
Voor de humor is soms een probleem dat Freek vrijwel voortdurend superieur is en dat het publiek zich meestal overdonderd of dom voelt en weinig op z’n gemak. In de loop der jaren heb ik Freek zijn neus steeds roder zien worden. Soms beweegt hij zijn uitgestoken wijsvinger snel langs beide neusvleugels alsof hij een mes scherpt. Zijn plastiek is uniek gebleven. Wat gebruikt die man z’n lichaam goed in de ruimte. Sommige conferences doet hij terwijl hij opzij het toneel afkijkt of quasi nadenkend de ruimte in staart.

Cabaret in Nederland is meestal erg realistisch. Het is wat het is. Stand up is weinig theatraal. Bozige mannen in slechte kleren die op gympies van niets naar nergens wandelen, die klagen over iets onbenulligs. Maar dan Freek. Hij wil altijd theater maken. Er hangt altijd iets van oer omheen, iets ritueels, hij is eerder de grote sjamaan dan de humorist. Er zit altijd wel wat onbegrijpelijke acties in. De vormgeving van Hella de Jonge benadrukt dit aspect op grootse wijze.

Ik herinner me het programma Losse Nummers waarin een heel gedoe met stokken, ik had geen idee van wat hij er mee bedoelde, houtsnippers die het publiek in geblazen werden. Van te voren verklaarde Freek dat hij geen draad in het programma had zitten en dat het uit losse nummers bestond. Aan het eind bleek hij toch geheel verstrikt te zitten in een rode draad en had alles meer met elkaar te maken dan je aanvankelijk dacht. Briljant.
Ik kom uit de tijd van het cabaret met de losse nummers en ben altijd erg sceptisch geweest over programma’s met een verhaal omdat ik maar zelden het idee heb gekregen dat zo’n verhaal iets meer oplevert. Vaker zag ik gemiste kansen omdat men zich zo rigide aan een idee, verhaal of draad opgeknoopt had. Maar Freek de theatermaker heeft zijn eigen mythologie gecreëerd en hij laat zijn totaliteit zien op het toneel met al zijn vreemde kronkels. Er zit toch een systeem in die man en zo zit er toch ook een systeem in het programma.
Zou hij het van te voren bedacht hebben of ontdekt hij het al doende? Het maakproces van zo’n programma is fascinerend, in de voorleesvoorstelling ben ik niet zo geïnteresseerd maar het theatermaken, het spelende aan Freek vind ik altijd het boeiendst.

Foto Jacques Klöters is gemaakt door Nancy Solleveld